Meduza

Meduza - jedna z dwóch form morfologicznych parzydełkowców.Żyje na naszej planecie od około 60 000 000 lat. Jest swobodnie unoszona przez toń morską. Płciowa postać krążkopławów i niektórych stułbiopławów. Ma kształt parasola. Z zapłodnionych jaj meduzy rozwija się planula, a z niej polip. Meduza oddycha całym ciałem. W swoim galaretowatym ciele ma aż 24 oczy. Jad z jej parzydełek może powodować pękanie czerwonych krwinek.

Meduzy dzielą się na:

• scyphomeduzy
• hydromeduzy
• cubomeduzy.

Przykład scyphomeduzy to chełbia modra.

Ciało chełbi modrej jest galaretowate i przejrzyste ponieważ w 75% składa się z wody. Na obwodzie ciała chełbi występują ciałka brzeżne (ropalia) odbierające bodźce ze środowiska, np. światło. Otwór gębowy służy meduzie do spożywania pokarmu, a jednocześnie do wydalania go. Kiedy meduza nie strawi całego pobranego pokarmu, wydala go tym samym otworem. Wokół otworu gębowego znajdują się cztery płaty gębowe - ramiona. Ramiona zaopatrzone są w komórki parzydełkowe, zaś w nich występuje substancja parząca, która umożliwia chełbi obronę i zdobywanie pokarmu. Przez to, że meduza w większości składa się z wody, jej życie na lądzie byłoby niemożliwe. Kiedy meduza zostaje wyrzucona na brzeg, zostaje osuszona przez słońce. Meduza rozmnaża się płciowo. Osobniki męskie wytwarzają plemniki, natomiast żeńskie - komórki jajowe. Kiedy dojdzie do połączenia się komórki z plemnikiem, tworzy się larwa - planula, która osiada na dnie. Z niej tworzy się polip (pokolenie bezpłciowe), który rozwija się powoli. Kiedy polip rozwinie się w pełni, będzie składał się krążków, czyli będzie strobilą. Drogą strobilizacji (odrywania się w wyniku poprzecznych podziałów) odrywają się efyry, czyli młode meduzy.

Kiedy meduza jest atakowana z zewnątrz, to aby chronić swoje potomstwo, wyrzuca go na dno, a sama zostaje zabita. Tak miliony małych polipów czekają na zapłodnienie przez samca na dnie. Jeżeli samica nie będzie mogła długo znaleźć sobie odpowiednich warunków, zdolna jest oczekiwać z porodem jajeczek nawet pół wieku.

Rodzaje parzydełek:

• penetranty - wbijają się w ciało ofiary i wstrzykują substancję parzącą, są to ostro zakończone nici;

• glutynanty - długie nici, pokryte lepką substancją, unieruchamiają ofiarę, przylepiając do niej wiele tych parzydełek; biorą również udział w transporcie biernym polipa, przyczepiając nici do poruszającego się obiektu

• wolwenty - krótsze nici, zaplątujące ofiarę.

Drugim przykładem meduzy może być żeglarz portugalski.

Wśród jamochłonów zamieszkujących powierzchnię wody najlepiej widoczne są bąbelnice, należące do rurkopławów. Ich pływające pęcherze mają jaskrawe kolory: niebieskie, fioletowe, purpurowe. Z powodu tych kolorów, przypominających barwy średniowiecznych statków portugalskich, bąbelnica otrzymała nazwę żeglarz portugalski (aretuza). Wierzchnia część pęcherza ma postać grzebienia, który spełnia funkcję żagla. Za jego pomocą bąbelnica dryfuje w wodzie. U dołu pęcherza średnicy 20 cm znajdują się polipy oraz zwisają liczne nici chwytne długości 30 metrów. Nici te są wyposażone w jadowite parzydełka. Siła jadu bąbelnicy jest tak duża, że człowiek, który dotknie nici wyrzuconych na brzeg, doznaje poparzenia, któremu towarzyszy silny ból. Znane są także przypadki śmiertelne.

Orangutan

Występowanie i biotop

Można je znaleźć jedynie w lasach deszczowych na Borneo i Sumatrze.

Orangutany są małpami nadrzewnymi, spędzającymi na drzewach niemal całe życie, poruszając się między koronami metodą brachiacji. Prowadzą dzienny tryb życia, w nocy przesypiają około 12 godzin. Grupy rodzinne tworzy samica z młodymi, czasami towarzyszy im samiec. Dorosłe samce zwykle prowadzą samotniczy tryb życia, kojarząc się z samicami na czas kopulacji.

Taksonomia

Pongo abelii

Dwie małe, izolowane populacje na Borneo i Sumatrze, klasyfikowane niegdyś jako podgatunki, są obecnie dzielone na dwa gatunki: organgutana borneańskiego Pongo pygmaeus i oragutana sumatrzańskiego Pongo abelii (nieco mniejszego i jaśniejszego, z białymi włosami na talerzach policzkowych). Orangutana borneańskiego prymatolodzy dzielą na trzy podgatunki: orangutana sarawaskiego P. p. pygmaeus występującego w północno-zachodniej części wyspy, orangutana wschodnioborneańskiego P. p. morio spotykanego na północnym wschodzie (w malezyjskiej prowicji Sabah) i na wschodzie, oraz orangutana centalnoborneańskiego P. p. wurmbii żyjącego w centralnej i południowej części indonezyjskiej prowincji Kalimantan).

Charakterystyka

Spędzają najwięcej czasu na drzewach spośród, małp człekokształtnych. Orangutany są małpami o długich rękach (rozstaw ramion do 225 cm) i krótkich nogach. Włosy długie, czerwonawe, rzadziej brązowe. Twarz naga, u samców występują szerokie talerze policzkowe; uszy małe przylegające. Kciuk i paluch krótkie, pozostałe palce długie. Dymorfizm płciowy silnie zaznaczony. Samce są dwukrotnie większe od samic. Samice mogą dorastać do około 130 centymetrów i ważą około 45 kg, podczas gdy w pełni dojrzałe samce osiągają wysokość 180 centymetrów i ważą ponad 120 kg.^[1]

Małpy te dożywają w stanie dzikim 45-50 lat, w niewoli do ponad 65 lat. Ciąża trwa 255 – 275 dni, rodzi się z reguły jedno młode o masie urodzeniowej 1200 – 1600 g. Matki opiekują się dziećmi przez 6 – 8 lat, dojrzałość płciowa jest osiągana w wieku 10 – 12 lat.

Tryb życia

Jak inne małpy człekokształtne, orangutany są wysoce inteligentnymi zwierzętami. W połowie lat 90. XX wieku odkryto, że w jednej z populacji orangutanów osobniki regularnie posługują się narzędziami przy zdobywaniu pożywienia – odkrycia takiego dokonała wcześniej w latach 60. Jane Goodall, badając szympansy. Fakt ten został opisany w 2003 roku w periodyku Science. Orangutany są najmniej agresywnymi małpami i charakteryzują się przyjaznym nastawieniem. Notuje się również, że dzikie orangutany odwiedzają prowadzone przez ludzi ośrodki adaptacyjne dla osieroconych orangutanów, nawiązując z małymi kontakt i prawdopodobnie pomagając im w powrocie do życia w naturze. Samce wydają niskie, gardłowe odgłosy słyszane z odległości ok. kilometra.

Młoda samica Pongo pygmaeus

Pożywienie

Orangutany żywią się głównie owocami, liśćmi, termitami i owadami oraz jajami ptaków.

Zagrożenia

Orangutany są gatunkami zagrożonymi, przy czym P. abelii - krytycznie. Liczbę dziko żyjących orangutanów szacuje się na 45–69 tysięcy na Borneo (P. pygmaeus) i 7 300 na Sumatrze (P. abelii)^[2]. Niszczenie ich środowiska naturalnego przez wyręby i wypalanie lasów oraz działalność wydobywczą nasiliło się szczególnie w ciągu ostatniego dziesięciolecia. Większość z tych działań jest nielegalna i ma miejsce w 37 z 41 parków narodowych, które oficjalnie są wyłączone z gospodarki leśnej i górnictwa.^[3] Poważnym problemem jest także uprowadzanie małych na sprzedaż, co wiąże się zwykle z zabijaniem matek.

Badaczem szczególnie zasłużonym w ochronie gatunku jest Birute Galdikas.

opis nietoperza

Nietoperze cechują się skrzydłami umożliwiającymi im samodzielne latanie. Skrzydła powstały z wydłużonych palców przedniej kończyny, przedramienia, ramienia oraz błony lotnej. Tylko kciuk zakończony pazurem nie uległ wydłużeniu i nie wchodzi w skład skrzydeł. Błona ciała ciągnie się po boku ciała, aż do tylnych kończyn. Czasami znajduje się również między nogami. U gatunków owadożernych błoną przytrzymywana jest większa zdobycz. Skrzydła nietoperzy są większe niż u ptaków. Nietoperze często łapią owady najpierw końcem skrzydła, a potem za jego pomocą podają je sobie do pyszczka.

Kończyny tylne

Wspomnianą już zdolność zwisania zawdzięczają nietoperze specjalnym połączeniom blokowym między kośćmi, więzadłami i pazurami, dzięki tej budowie pozycja zwisu nie wymaga żadnego wysiłku mięśni, a co za tym idzie nie powoduje utraty energii. W zwisie więc spędzają nietoperze czas wypoczynku, sen zimowy, a czasem wiszą i po śmierci. Podobnie zbudowane jest połączenie kciuka. Stawy kolanowe nietoperzy zwrócone są ku tyłowi w przeciwieństwie do pozostałych ssaków.

Ogon

Niekiedy występują ogony długie i dobrze wykształcone (np. u brodawkonosów).

Brodawki

Nietoperze posiadają brodawki - narośla skórne o różnych wielkościach i kształtach specyficzne dla danej grupy.

Uszy

Typowe nietoperze posiadają wydatne uszy, ponieważ słuch jest ich podstawowym zmysłem przy orientacji w przestrzeni i zdobywaniu pokarmu (echolokacja). Większość nietoperzy posiada również wystający płat skórny przyrośnięty tylko podstawą do nasady ucha zewnętrznego, tzw. koziołek o rozmaitych kształtach i wielkości, pomocny przy oznaczaniu gatunków.

Szkielet nietoperza

Oczy

Większość nietoperzy ma bardzo małe oczy, albowiem organy te u gatunków posługujących się echolokacją ulegają uwstecznieniu. Doskonałe oczy mają tylko nietoperze nie mające dobrze rozwiniętej zdolności echolokacji, na przykład rudawkowate.

Sierść

Sierść jest również specyficzna dla danego gatunku.

Umaszczenie

Nietoperze jako ssaki nocne mają wyjątkowo skromne ubarwienie, choć bywają wyjątki. Dominują barwy od szarych do brązowych.

Waga

Nietoperze są małymi zwierzętami, ciężar ich mieści się w granicach 1,7 g do 1,35 kg. rozpiętość skrzydeł tych największych dochodzi do 170 cm. Ciężar większości krajowych gatunków mieści się w granicach 5-10 g, podczas gdy mysz waży 10-23 g, a wróbel 30 g.

Sutki

Prawie wszystkie nietoperze mają jedną parę sutków.

Latanie

Wśród nietoperzy są zarówno doskonali lotnicy, jak i słabiej latające gatunki. Do najsprawniej latających rodzin należą molosowate oraz upiorowate. Europejskie gatunki osiągają prędkość 52-55 km/godz. Nietoperz Lasiurus cinereus osiąga prędkość 96 km/godz. Większość nietoperzy lata jednak wolniej, za to ich zwrotność trudno porównać z jakimkolwiek ptakiem. Dwie zdolności nietoperzy zwiększają ich zwrotność. Jedna to zmiana kształtu skrzydeł: zwiększanie wypukłości powoduje zwiększenie nośności, a więc zmniejszenie prędkości i większą zwrotność. Druga zdolność to naprzemienne uderzanie skrzydłami, czego ptaki nie potrafią. Niektóre gatunki nietoperzy, szczególnie odżywiające się pyłkiem i nektarem, potrafią zawisać w powietrzu jak kolibry. Są też takie, które potrafią szybować wykorzystując prądy powietrzne. Większość potrafi poderwać się z płaskiej powierzchni, ale niektóre, szczególnie o długich skrzydłach, muszą rzucić się z wyższego miejsca w dół i dopiero po utracie paru metrów wznoszą się w górę.

Charakterystyka i Rozmnażanie żółwi

1. Są jedynymi kręgowcami na świecie z zewnętrznym szkieletem, którego grzbietowa część - karapaks powstał z przekształcenia żeber i ościstych wyrostków kręgów w kostne płyty. Dolną brzuszną część pancerza - plastron stanowi zmodyfikowany obojczyk i żebra brzuszne. Zarysy kości nie odpowiadają dokładnie tym z tarczek. Tak więc ciało pokryte jest dwuwarstwowym pancerzem, złożonym z szeregu płytek kostnych, pokrytych z zewnątrz rogowymi tarczkami, których liczba zwykle wynosi 4 a rzadziej 5 par leżących po przeciwnych stronach nieparzystych tarcz kręgowych. Niekiedy zamiast twardego pancerza występuje gładka i miękka skóra. Po bokach ciała karapaks łączy się z plastronem przy pomocy spojenia zwanego mostem, który może być miękki lub sztywny. Niektóre gatunki mają plastron zawieszony na zawiasach, dzięki którym mogą ciasno domykać go do reszty pancerza.
2. W przeciwieństwie do pozostałych owodniowców (gadów, ptaków, ssaków) mają pierwszy krąg (atlas) z trzonem, co ogranicza obroty czaszki (u pozostałych - atlas jest pierścieniowaty, a jego trzon przyrasta do następnego kręgu, obrotnika i tworzy oś obrotu czaszki).
3. W przeciwieństwie do jakiegokolwiek innego zwierzęcia na ziemi biodro i łopatki są wewnątrz ich żeber. Dzięki takiej budowie mogą (z wyjątkiem żółwi morskich) wciągać głowę, kończyny i ogon do wnętrza pancerza. Ogon jest raczej krótki i spiczasty.
4. Mają rogowy dziób, w którym zamiast zębów (z wyjątkiem w kilku wygasłych form) są ostre rogowe listwy na krawędziach szczęki i żuchwy, które u gatunków mięsożernych są ostre jak noże a działają jak nożyce, natomiast u gatunków roślinożernych ich zewnętrzne krawędzie są ząbkowane co ułatwia im odgryzanie twardych, zdrewniałych części roślin.
5. Czaszka typu anapsydalnego (brak dołów skroniowych).
6. Zapłodnienie jest wewnętrzne do czego służy wprowadzający organ, wypuklany ze steku (jak u niektórych ptaków).
7. Wszystkie są jajorodne, samice kopią w gruncie dołki tylnymi odnóżami gdzie znoszą jaja.
8. Mają rozdzielone i ruchome powieki, nie mają otworów usznych, błon bębenkowych i ucha środkowego. Szpara kloakalna jest ustawiona wzdłużnie, pęcherz moczowy znajduje się pod stekiem. Mają gruczoły kloakalne pełniące rolę gruczołów wonnych oraz gruczoły solne znajdujące się w jamie nosowej.

Rozmnażanie [edytuj]

Wykluwający się żółw, prawdopodobnie Testudo marginata

Wszystkie żółwie są jajorodne i składają jaja (zwapniała skorupka jest zmineralizowana aragonitem, a nie kalcytem jak u krokodyli i ptaków) na lądzie. Najpierw wygrzebują w ziemi jamy pełniące rolę komór lęgowych. Jaja pod wpływem ciepła słonecznego nagrzewającego grunt przechodzą proces inkubacji. Żółwiki wydostają się z jajek za pomocą tzw. zęba jajowego znajdującego się z przodu górnej szczęki. Jest to zgrubienie skórne, które znika po kilku miesiącach. Po wykluciu małe żółwiki wyglądają jak miniatury dorosłych i od razu są samodzielne. Ich pancerz jest jeszcze dość miękki i twardnieje z czasem. W pierwszych chwilach po wyjściu z komór instynktownie szukają kryjówki, są bowiem narażone na ataki wielu zwierząt, a szczególnie ptaków. U wielu gatunków żyjących w zimniejszym klimacie młode po wykluciu się z jaj spędzają zimę w komorach lęgowych i opuszczają je dopiero wiosną. Liczba składanych jaj zależy od gatunku i waha się w przedziale od kilku (mniejsze gatunki) do ok. 150 (duże gatunki).

Ciekawostką jest fakt, że płeć zależy od temperatury w jakiej rozwijały się jaja. U żółwi wyższa temperatura indukuje samice. Wybierając na złożenie jaj miejsca suche i cieplejsze lub wilgotniejsze i chłodniejsze, żółwice mogą wpływać na płeć swych potomków.

Bizon

W warunkach naturalnych żył w olbrzymich stadach; szacuje się, że przed kolonizacją Ameryki przez Europejczyków populacja bizona liczyła miliony osobników. Pod koniec XIX wieku stanął przed groźbą wyginięcia, głównie z powodu nadmiernego odstrzału; polowanie na bizony było wówczas ulubionym sportem białych uzbrojonych w broń palną. Przyjeżdżali oni specjalnymi pociągami, a polowanie odbywało się czasem z okien wagonów. Do wytępienia bizonów przyczynili się także Indianie, którzy wierzyli, że bizony porozumiewają się między sobą. Dlatego też żaden bizon nie mógł ujść z polowania, aby "nie przekazał informacji innym stadom bizonów". Indianie nie obawiali się o wyginięcie bizonów, gdyż wierzyli, że jest ich nieograniczona liczba, ukryta pod ziemią, zaś na powierzchnię wychodzą jedynie "nadwyżki". W istocie przetrwanie bizonom zapewniały "strefy buforowe" oddzielające terytoria poszczególnych szczepów Indian, gdzie zakazane były polowania. Strefy tej "ziemi niczyjej" zmniejszały się jednak w miarę napływu osadników europejskich, zajmujących coraz większe ilości ziemi, będącej strefą łowną Indian. Gatunek, będący naturalnym źródłem pożywienia Indian, uratowało od wyginięcia Amerykańskie Towarzystwo Ochrony Bizona (American Bison Society) oraz utworzenie kilku parków narodowych. W latach 90. XX wieku populację bizonów oceniano na około 20 tysięcy osobników.

Opis rekina ludojada

Osiąga przeciętnie długość do 6 metrów, przy masie ciała do 2 ton (samice większe od samców). Maksymalna potwierdzona długość to 7,2 m przy masie 3,4 tony ^[1]. Wcześniej - w 1870 i w 1930 - zanotowano dwa osobniki o długości ok. 11 m jednak wyniki te były później kwestionowane^[2]. Żarłacz tygrysi osiąga podobną długość przy mniejszej masie ciała.

Ma bardzo czuły węch. Potrafi wyczuć jedną kroplę krwi w 115 l wody. Pływa z prędkością nawet 40 km/h. Żywi się dużymi rybami, żółwiami, poluje na foki i delfiny. Jest jedynym rekinem wystawiającym głowę ponad powierzchnię wody celem obserwowania ofiary. Ma do 3 000 zębów ułożonych w rzędy. Na skutek połowów oraz stosowania - morderczych dla wielu morskich zwierząt - sieci chroniących kąpieliska populacja żarłacza białego szybko maleje.

Wieloryb

Wieloryb - potoczna nazwa większego walenia. Wieloryby są największymi zwierzętami zamieszkującymi Ziemię. Od wieków poławiane dla mięsa, a przede wszystkim dla tłuszczu i spermacetu. Wieloryby, w odróżnieniu od ryb, mają płetwy poziome, a nie pionowe, dzięki czemu szybciej pływają.

Nazwa "wieloryb" jest pozostałością z czasów, gdy walenie uważano za gigantyczne ryby. Pomimo zewnętrznego podobieństwa do olbrzymich ryb (patrz rekin wielorybi), są ssakami i posiadają wszystkie najważniejsze ich cechy.

Wieloryby od dawna pobudzały wyobraźnię ludzi. Ich olbrzymie rozmiary budziły lęk i prowokowały do snucia niesamowitych opowieści, a wymierne korzyści, jakie czerpano polując na nie, pchały ludzi na morze, często w zupełnie nieznane rejony, w poszukiwaniu pożądanych dóbr: ambry, oleju, spermacetu oraz tranu.

Olbrzymi biały wieloryb kaszalot stał się bohaterem opowieści Melville'a "Moby Dick", opartej (przynajmniej w części) na prawdziwych wydarzeniach, których ofiarą padła załoga statku wielorybniczego Essex.